Μνήμη είναι η διαδικασία ανάσυρσης-ενθύμησης γνώσεων, πληροφοριών, εμπειριών, αισθήσεων. Διακρίνεται σε βραχύχρονη και μακρόχρονη και είναι ο τρόπος με τον οποίο κωδικοποιούμε – επιτρέπουμε στις εξωτερικές πληροφορίες να μπουν στο αντιληπτικό μας πεδίο. Έτσι, αποκτούν νόημα και παραμένουν εκεί, επειδή έχουν σημασία για εμάς, για όσο χρόνο τις χρειαζόμαστε.
Η μνήμη, ως διαδικασία έχει τρία βασικά στάδια:
- Το πρώτο στάδιο αφορά τη μορφή που παίρνει το ερέθισμα, ώστε να γίνει κατανοητό για να κωδικοποιηθεί.
- Δεύτερο, είναι το στάδιο αποθήκευσης της πληροφορίας – ερεθίσματος για κάποιο χρονικό διάστημα, ώστε να μπορέσουμε να το ανακαλέσουμε όποτε αυτό απαιτηθεί και
- Το τρίτο ασχολείται με την ανάσυρση της αποθηκευμένης πληροφορίας στη συνείδησή μας.
Η λήψη και η επεξεργασία, η αποθήκευση και η ανάκληση λοιπόν, είναι οι τρεις διαδικασίες της μνήμης που απαιτούν τόσο την προσοχή μας, όσο και την ξεκούρασή μας, αφού ειδικά το στάδιο της αποθήκευσης και της κατάταξης της πληροφορίας στο βραχύχρονο ή στο μακρόχρονο τμήμα της μνήμης μας ολοκληρώνεται κατά τη διάρκεια του ύπνου!
Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ακόμη και σήμερα ο εγκέφαλος και το σύνολο των λειτουργιών του είναι το πιο αχαρτογράφητο μέρος του πλανήτη, μαζί με την άβυσσο…
Έρευνες που έγιναν τα τελευταία χρόνια στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, Σαν Ντιέγκο, έχουν δείξει ότι μέσω του ύπνου μπορούν να ενοποιηθούν οι πρόσφατα κωδικοποιημένες μνήμες μας, αλλά και να αποτραπεί η αποδόμηση των παλαιότερων. Ο τρόπος που το πετυχαίνει αυτό ο εγκέφαλός μας, δεν είναι άλλος από την επανάληψη!
Ναι, ο εγκέφαλος έχει την ικανότητα να επαναλαμβάνει όλα όσα έμαθε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Όπως αναφέρει ο επικεφαλής της έρευνας Maksim Bazhenov, PhD, του UC San Diego «…Οι αναμνήσεις είναι δυναμικές και όχι στατικές, ακόμη και οι παλαιότερες αναμνήσεις δεν παραμένουν ως έχουν στον εγκέφαλο, αλλά ανανεώνονται διαρκώς ενώ κοιμόμαστε…Πιστεύουμε ότι κατά τη διάρκεια του ύπνου όλες οι αναμνήσεις μας, παλιές και νέες, παίζουν ξανά και ξανά, γεγονός που αποτρέπει τη λήθη και ενισχύει τη δυνατότητα της ανάκλησης».
Σύμφωνα με τη μελέτη, οι νέες αναμνήσεις φαίνεται να «ανταγωνίζονται» τις παλαιότερες και ο πιο ασφαλής δρόμος για να τις φιλοξενήσουμε όλες, είναι ο ύπνος.
Η μνήμη πυροδοτείται από οτιδήποτε μπορεί να διεγείρει τις αισθήσεις μας.
Ένας κρότος που μας ταράζει, η μελωδία ενός τραγουδιού που ακούγαμε κάποτε με φίλους, η μυρωδιά του φουρνιστού φαγητού που αγγίζει την μύτη μας καθώς περπατάμε για την δουλειά και μας γυρίζει στο οικογενειακό τραπέζι, τότε στο δημοτικό. Η αγκαλιά της κολλητής που θυμίζει ασφάλεια και αποδοχή, το κίτρινο σκουφί που φοράει το παιδάκι στην τραμπάλα (Είχα κι εγώ ένα τέτοιο;), το κουλούρι Θεσσαλονίκης (αλήθεια θυμάστε πότε το φάγατε πρώτη φορά και που;).
Ο φόβος της απώλειας μνήμης τρομάζει. Τι είμαστε χωρίς τις αναμνήσεις μας; Οι αλλαγές στη μνήμη ανησυχούν, μπλοκάρουν το σύστημά μας , ενώ άλλους τους ενεργοποιούν για άμεσο ραντεβού σε κάποιον ειδικό και άλλους τους αποθαρρύνουν πριν τολμήσουν, πριν δοκιμάσουν οτιδήποτε…
Παρόλα αυτά, τα νέα για την ενίσχυση της μνήμης είναι ελπιδοφόρα:
- Η αερόβια άσκηση
- Η ισορροπημένη διατροφή για τη λήψη των απαραίτητων βιταμινών
- Η επανάληψη με δυνατή φωνή ή η διήγηση ενός θέματος που διαβάσατε ή ακούσατε πρόσφατα, βοηθάει να το διατηρήσετε στη μνήμη σας
- Αν περπατάτε ή οδηγείτε επιλέξτε διαφορετικές διαδρομές, όσο το δυνατόν πιο συχνά
- Λύστε σταυρόλεξα, ή άλλα παιχνίδια μνήμης
- Μάθετε μια ξένη γλώσσα ή ένα μουσικό όργανο
- Χορέψτε
- Σχεδιάστε ένα χάρτη από μνήμης (οι άνω των 60 το έκαναν σαν άσκηση στο σχολείο, στο μάθημα της γεωγραφίας)
- Φτιάξτε κάτι με τα χέρια σας, μια κατασκευή, ένα παζλ
- Μαγειρέψτε μια νέα συνταγή
- Γνωρίστε νέους ανθρώπους
- Μάθετε νέες λέξεις την σημασία τους και τοποθετήστε τες σε φράσεις γραπτώς.
Πρόσφατα διάβασα μια ανοιχτή επιστολή που είχε γράψει ο Ουμπέρτο Έκο στον εγγονό του το 2014, την οποία δημοσίευσε το ιταλικό περιοδικό L’ Espresso με τίτλο «Καλλιέργησε τη μνήμη σου και θα ζήσεις χίλιες ζωές», το γράμμα αναφέρεται στο πώς ο τρόπος με τον οποίο χειριζόμαστε το διαδίκτυο μειώνει την πρόθεσή μας να απομνημονεύσουμε πληροφορίες. Είναι μαγικός ο όγκος των γνώσεων και των πληροφοριών που μπορούμε να λάβουμε από το διαδίκτυο και φυσικά το κείμενο δεν αφορούσε επ΄ουδενί τη μη χρήση του, αλλά έδινε μια σημαντική συμβουλή : « …Όταν χρειάζεται να συλλέξεις πληροφορίες κάνε το, φρόντισε όμως να θυμάσαι το περιεχόμενο, ώστε να μην το κάνεις ξανά!…»
Ο εγκέφαλος είναι ένας υπολογιστής που δε χρειάζεται ρεύμα για να ενεργοποιηθεί, μόνο άσκηση. Το μυαλό είναι μυς- και όπως όλοι οι μύες του σώματός μας- μπορεί να εξασκηθεί, να ασκηθεί, να ενδυναμωθεί και να παραμείνει ικανό να μας εξυπηρετεί για το σύνολο του βίου μας.
