Η ψυχική υγεία είναι ο αόρατος πυλώνας της ζωής μας, στηρίζει τις σχέσεις μας, την καθημερινότητά μας, τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας. Αν κάτι διαταραχθεί εκεί, η ισορροπία σε κάθε επίπεδο μπορεί να επηρεαστεί.
Η διπολική διαταραχή είναι μία από τις πιο παρεξηγημένες αλλά και πιο σημαντικές ψυχικές παθήσεις. Συχνά συνδέεται με μύθους ή προκαταλήψεις, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για μια κλινική κατάσταση που μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με τη σωστή υποστήριξη.
Στόχος αυτού του άρθρου είναι να γνωρίσουμε καλύτερα τη φύση της διαταραχής, τα συμπτώματά της, τις μορφές που μπορεί να πάρει, αλλά και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπιστεί, ώστε η ζωή με διπολική διαταραχή να είναι όχι μόνο βιώσιμη, αλλά και γεμάτη προοπτική.
Τι είναι η διπολική διαταραχή;
Η διπολική διαταραχή είναι μια χρόνια ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από έντονες εναλλαγές στη διάθεση. Το άτομο μπορεί να περάσει από περιόδους υπερβολικής ενέργειας και ευφορίας (μανιακά επεισόδια), σε περιόδους βαθιάς θλίψης και έλλειψης ενδιαφέροντος (καταθλιπτικά επεισόδια).
- Μανιακά επεισόδια: το άτομο νιώθει γεμάτο ενέργεια, μιλά γρήγορα, κοιμάται ελάχιστα χωρίς να αισθάνεται κούραση, παίρνει παρορμητικές αποφάσεις (σπατάλες ή ριψοκίνδυνες συμπεριφορές) και συχνά υποτιμά τους κινδύνους.
- Καταθλιπτικά επεισόδια: η διάθεση πέφτει απότομα, εμφανίζεται το αίσθημα της θλίψης, αδυναμία συγκέντρωσης, εξάντληση και σε σοβαρές περιπτώσεις, αυτοκτονικές σκέψεις.
Η εναλλαγή αυτών των φάσεων μπορεί να είναι έντονη, απρόβλεπτη και επαναλαμβανόμενη, προκαλώντας σημαντική δυσκολία στην καθημερινότητα και στις σχέσεις.
Μορφές της διπολικής διαταραχής
Υπάρχουν διάφορες μορφές:
- Διπολική διαταραχή τύπου Ι: χαρακτηρίζεται από σοβαρά μανιακά επεισόδια που μπορεί να χρειαστούν νοσηλεία.
- Διπολική διαταραχή τύπου ΙΙ: περιλαμβάνει υπομανιακά επεισόδια (πιο ήπια από τη μανία) και έντονα καταθλιπτικά επεισόδια.
- Κυκλοθυμική διαταραχή: μικρότερης έντασης αλλά χρόνια εναλλαγή διάθεσης που διαρκεί χρόνια.
Η διαφοροποίηση είναι σημαντική, γιατί κάθε μορφή έχει διαφορετικές ανάγκες ως προς τη θεραπεία και την υποστήριξη.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα της διπολικής διαταραχής διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες: αυτά που εμφανίζονται στις φάσεις μανίας ή υπομανίας και αυτά που εμφανίζονται στις φάσεις κατάθλιψης.
Μανία και υπομανία
Κατά τη διάρκεια αυτών των επεισοδίων, το άτομο μπορεί να:
- Νιώθει υπερβολική αυτοπεποίθηση ή ακόμη και μεγαλομανία.
- Έχει μειωμένη ανάγκη για ύπνο χωρίς να αισθάνεται κόπωση.
- Σκέφτεται και μιλά πολύ γρήγορα, με ροή ιδεών που μοιάζουν ανεξάντλητες.
- Εμπλέκεται σε παρορμητικές ή επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως υπερβολικές αγορές ή αυξημένη σεξουαλική δραστηριότητα.
- Αγνοεί τους κινδύνους και παίρνει αποφάσεις που υπό άλλες συνθήκες δεν θα έπαιρνε.
Κατάθλιψη
Στην αντίθετη φάση, το άτομο μπορεί να βιώνει:
- Έντονη θλίψη ή κενό.
- Έλλειψη ενδιαφέροντος ακόμη και για δραστηριότητες που παλαιότερα τον/την ευχαριστούσαν.
- Σημαντική απώλεια ενέργειας, αίσθημα κόπωσης, δυσκολία στη συγκέντρωση.
- Αλλαγές στην όρεξη ή στον ύπνο (υπερβολικός ύπνος ή αϋπνία).
- Σκέψεις αυτοκτονίας ή αίσθημα ματαιότητας.
Αίτια και παράγοντες κινδύνου
Η αιτιολογία της διπολικής διαταραχής είναι πολυπαραγοντική:
- Κληρονομικότητα: άτομα με οικογενειακό ιστορικό έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης.
- Νευροβιολογικοί παράγοντες: οι διακυμάνσεις σε νευροδιαβιβαστές όπως η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο.
- Περιβάλλον και εμπειρίες: στρεσογόνα γεγονότα, ψυχικά τραύματα ή σημαντικές αλλαγές στον κύκλο ζωής μπορούν να πυροδοτήσουν τα επεισόδια.
- Κατάχρηση ουσιών: αλκοόλ και ναρκωτικά συχνά επιδεινώνουν την πορεία της διαταραχής.
Διάγνωση
Η διάγνωση απαιτεί τη συμβολή ψυχιάτρου, καθώς τα συμπτώματα μπορεί να συγχέονται με άλλες διαταραχές (π.χ. μείζονα κατάθλιψη). Χρησιμοποιούνται συνεντεύξεις, ψυχομετρικά εργαλεία και λεπτομερές ιστορικό. Είναι μια διαδικασία που χρειάζεται χρόνο και προσεκτική παρατήρηση για να αποφευχθούν λάθη.
Ποια είναι η θεραπεία;
Η θεραπεία της διπολικής διαταραχής είναι πολυδιάστατη και περιλαμβάνει:
- Φαρμακευτική αγωγή: σταθεροποιητές διάθεσης όπως το λίθιο, αντιψυχωτικά φάρμακα, και σε ορισμένες περιπτώσεις αντικαταθλιπτικά.( η κάθε περίπτωση διαφέρει, και λαμβάνουμε φαρμακευτική αγωγή μόνο με την προτροπή του ψυχιάτρου)
- Ψυχοθεραπεία: Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT), Θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης (ACT), αλλά και οικογενειακή θεραπεία που βοηθά στο να χτιστεί ένα υποστηρικτικό περιβάλλον.
- Ψυχοεκπαίδευση και υποστήριξη: τόσο για τον ίδιο τον ασθενή όσο και για την οικογένειά του, με στόχο την κατανόηση της διαταραχής και τη σταθεροποίηση/βελτίωση του τρόπου ζωής.
Η σημασία της συνεργασίας ψυχιάτρου και ψυχολόγου
Η διπολική διαταραχή απαιτεί ολιστική προσέγγιση. Γι’ αυτό είναι θεμελιώδες να υπάρχει συνεργασία ανάμεσα στον ψυχίατρο και τον ψυχολόγο.
Ο ψυχίατρος έχει τον ρόλο της διάγνωσης και της φαρμακευτικής ρύθμισης, εξασφαλίζοντας ότι τα μανιακά ή καταθλιπτικά επεισόδια θα σταθεροποιηθούν και θα μειωθούν σε ένταση.
Ο ψυχολόγος, από την άλλη, συνοδεύει το άτομο στη βαθύτερη κατανόηση του εαυτού του, δουλεύοντας με τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τα μοτίβα συμπεριφοράς που συνδέονται με τη διαταραχή. Όταν οι δύο ειδικοί συνεργάζονται, το αποτέλεσμα είναι μια πιο ολοκληρωμένη θεραπευτική πορεία: το άτομο νιώθει ότι λαμβάνει ταυτόχρονα στήριξη για τη βιολογική και τη ψυχολογική του διάσταση.
Έτσι, δεν μιλάμε μόνο για «αντιμετώπιση» αλλά για μια διαδικασία αποκατάστασης, όπου η φαρμακευτική αγωγή σταθεροποιεί, και η ψυχοθεραπεία ενδυναμώνει και δίνει τα εργαλεία για μια πιο ισορροπημένη ζωή.
Ζώντας με τη διπολική διαταραχή
Η διπολική διαταραχή δεν είναι το τέλος της “φυσιολογικής” ζωής. Με τη σωστή θεραπεία, είναι απολύτως εφικτό ένα άτομο να ζήσει μια ισορροπημένη και δημιουργική ζωή.
Κάποιοι βασικοί άξονες:
- Προσωπική αυτογνωσία και παρακολούθηση συμπτωμάτων.
- Συστηματική φαρμακευτική αγωγή.
- Αποφυγή καταχρήσεων και διαχείριση στρες.
- Σταθερός ύπνος, άσκηση, σωστή διατροφή και κοινωνικές σχέσεις που ενισχύουν την αυτοφροντίδα και την ψυχική υγεία.
Πότε πρέπει να ζητηθεί βοήθεια;
Η αναζήτηση βοήθειας είναι απαραίτητη όταν τα συμπτώματα δυσκολεύουν σημαντικά τη λειτουργικότητα, όταν υπάρχουν σκέψεις αυτοκτονίας ή όταν το άτομο ή η οικογένεια νιώθουν αδυναμία να διαχειριστούν την κατάσταση μόνοι τους. Η έγκαιρη παρέμβαση κάνει τεράστια διαφορά στην πορεία της διαταραχής.
Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
Μπορεί κάποιος να έχει φυσιολογική ζωή με διπολική διαταραχή;
Ναι. Με την κατάλληλη θεραπεία, φροντίδα και υποστήριξη, πολλά άτομα καταφέρνουν να ζουν μια ισορροπημένη ζωή.
Η διαταραχή θεραπεύεται ή διαρκεί για πάντα;
Η διπολική διαταραχή θεωρείται χρόνια, αλλά τα συμπτώματα μπορούν να γίνουν διαχειρίσιμα με την κατάλληλη θεραπεία.
Πώς μπορώ να βοηθήσω ένα αγαπημένο πρόσωπο με διπολική διαταραχή;
Με κατανόηση, στήριξη χωρίς κριτική και προτροπή να ακολουθήσει θεραπεία. Επίσης πολύ βοηθητικό θα ήταν σε συγκεκριμένες περιπτώσεις να κανείς και εσύ ψυχοθεραπεία η οποία θα λειτουργήσει και σαν ψυχοεκπαίδευση αλλά και σαν υποστηρικτικό πλαίσιο.
Είναι τα φάρμακα απαραίτητα σε όλη τη ζωή;
Στις περισσότερες περιπτώσεις ναι, όμως η ακριβής πορεία αποφασίζεται μαζί με τον θεράποντα ψυχίατρο.
Η διπολική διαταραχή δεν είναι μια «ταμπέλα», αλλά μια πραγματικότητα που πολλοί άνθρωποι ζουν με αυτή. Η κατανόηση, η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπεία είναι οι τρεις πυλώνες που βοηθούν να υπάρξει ποιότητα ζωής, ισορροπία και ελπίδα.
Στη roē, πιστεύουμε βαθιά ότι η ψυχική υγεία δεν είναι απλώς η απουσία συμπτωμάτων, αλλά η παρουσία μιας ζωής με νόημα και σύνδεση. Η ομάδα μας στηρίζει τους ανθρώπους που ζουν με διπολική διαταραχή όχι μόνο κλινικά, αλλά και ανθρώπινα.
Στη roē, στεκόμαστε δίπλα σε κάθε άνθρωπο με ζεστασιά και συνέπεια. Δεν βλέπουμε απλώς τη διάγνωση βλέπουμε τον άνθρωπο πίσω από αυτήν. Και μαζί, μπορούμε να φτιάξουμε ένα μονοπάτι ζωής που χωράει ελπίδα, δημιουργικότητα και ισορροπία.
Η διπολική διαταραχή απαιτεί φροντίδα, κατανόηση και σταθερότητα, γι’ αυτό και έχουμε δημιουργήσει ένα υποστηρικτικό πλαίσιο που συνδυάζει επιστημονική γνώση με αποδοχή και ενσυναίσθηση.
Μέσα από ένα πλαίσιο ασφάλειας, βοηθάμε τους ανθρώπους να αναπτύξουν αυτογνωσία, να κατανοήσουν τα συμπτώματά τους και να μάθουν πρακτικούς τρόπους διαχείρισης στην καθημερινότητα. Παράλληλα, δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στη στήριξη του οικογενειακού πλαισίου, γιατί γνωρίζουμε ότι η πορεία προς τη σταθερότητα είναι πιο ουσιαστική όταν υπάρχει αποδοχή και ενσυναίσθηση από το κοντινό μας περιβάλλον. Στόχος μας δεν είναι μόνο η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, αλλά η ενδυνάμωση του ατόμου, ώστε να ξαναβρεί την ισορροπία και την ποιότητα ζωής που του αξίζει.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.).
- Goodwin, F. K., & Jamison, K. R. (2007). Manic-Depressive Illness: Bipolar Disorders and Recurrent Depression. Oxford University Press.
- Miklowitz, D. J. (2019). The Bipolar Disorder Survival Guide: What You and Your Family Need to Know. Guilford Press.
- Geddes, J. R., & Miklowitz, D. J. (2013). Treatment of bipolar disorder. The Lancet, 381(9878), 1672–1682.
