Όρια και Διαχείριση Χρόνου Οθόνης (Screen Time) στα παιδιά

Τι συμβαίνει σήμερα με τη χρήση της τεχνολογίας.

Η τεχνολογία υπάρχει και είναι κάτι που χρειάζεται να το αποδεχτούμε. Η χρήση της δεν είναι πάντα αρνητική. Όταν γίνεται σωστά, μπορεί όχι μόνο να βοηθήσει, αλλά και να εμπλουτίσει την ζωή μας με εκπαιδευτικό τρόπο! 

Αναμφισβήτητα ζούμε στην εποχή που οι οθόνες είναι παντού. Παλιότερα προβληματιζόμασταν με το θέμα της τηλεόρασης, πόσες ώρες μπορεί να βλέπει ένα παιδί, ή αν είναι καλό να τρώει μπροστά στην τηλεόραση. 

Τώρα όμως, η οθόνη μας ακολουθεί παντού, βγαίνουμε έξω και έχουμε το κινητό μας ή το tablet μας και μπορούμε να παρακολουθούμε ό,τι θέλουμε όπου και αν είμαστε. Τα παιδιά, όπως και οι μεγάλοι, είμαστε δέκτες αυτής της τεχνολογικής επανάστασης και σίγουρα δεν μένουμε ανεπηρέαστοι από αυτήν. Το σημαντικό είναι να δούμε πώς θα βοηθήσουμε τα παιδιά να χτίσουν μια υγιή σχέση με την τεχνολογία. Πώς θα την χρησιμοποιούν σωστά, πώς δεν θα εθιστούν και δεν θα την χρησιμοποιούν ως μέσο επιβεβαίωσης .

Σήμερα τα παιδιά:

• Αλληλεπιδρούν μέσα από την τεχνολογία
• Χτίζουν φιλίες
• Συνδέονται
• Μαθαίνουν την πληροφορία που χρειάζονται μέσα από την τεχνολογία
• Ένα μεγάλο μέρος της κοινωνικής και συναισθηματικής τους ανάπτυξης περνάει από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης 

Για αυτό χρειάζεται να το αποδεχτούμε και όχι να προβούμε σε απαγορεύσεις. Να βάλουμε όρια, να δούμε πότε και γιατί θα εκθέσουμε τα παιδιά σε οθόνες και αν υπάρχει πρόβλημα στη σχέση τους με τις οθόνες,όταν δηλαδή η αλληλεπίδραση με τις οθόνες φτάσει σε σημείο που αποσπώνται από την αληθινή ζωή, να παρέμβουμε!

Τι είναι ο χρόνος οθόνης ή screen time

Τα παιδιά σήμερα περνάνε χρόνο στην τηλεόραση, στους υπολογιστές, στα κινητά. Οι δυνατότητες πλέον μέσα από τις οθόνες είναι πάρα πολλές. Κοινωνικοποίηση, παιχνίδι, χαλάρωση, εκπαίδευση, μπορούν να γίνουν μέσα από μία οθόνη. Όλη αυτή η επαφή με τις οθόνες έχει προκαλέσει ανησυχίες για την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών.

Τι λένε οι ειδικοί; Τα θετικά και τα αρνητικά.

Κάποιες έρευνες που έχουν γίνει, υποστηρίζουν ότι οι οθόνες μπορεί να βοηθήσουν στη μάθηση, όσο πιο διαδραστική εμπειρία προσφέρουν. Άλλες έρευνες υποστηρίζουν ότι βοηθάει και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων. Σήμερα πάρα πολλοί παιδικοί σταθμοί χρησιμοποιούν τεχνολογικά μέσα για ενισχύσουν τη μάθηση των παιδιών. Υπάρχει όμως και ο αντίποδας, που υποστηρίζει ότι η έκθεση σε οθόνες προκαλεί εθισμό, επηρεάζει αρνητικά την κοινωνικοποίηση των παιδιών, τη λεκτική επικοινωνία, το αυθόρμητο παιχνίδι, τη φυσική δραστηριότητα και συνολικά την υγιή ανάπτυξη των παιδιών. 

Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο των παιδιών όταν εκτίθενται σε οθόνες και ποιο είναι το πρόβλημα;

Πάμε να δούμε τώρα πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος των παιδιών, γιατί η υπερβολική έκθεση δεν βοηθάει και τι προκαλεί: 

• Ο εγκέφαλος λειτουργεί ως λύτης προβλημάτων
• Για να μπορέσουμε να πάρουμε την πληροφορία, θα πρέπει να μπορούμε να την επεξεργαστούμε 
• Αυτό το κάνουν τα παιδιά μόνο μέσα από το ελεύθερο παιχνίδι και όχι από τις οθόνες/δεν υπάρχει εκπαιδευτική τηλεόραση πχ για μωρά 
• Χρειάζεται να μπορούν να δημιουργούν –σκέφτονται –βρίσκουν τη λύση
  

Η υπερβολική έκθεση ή η έκθεση σε μικρές ηλικίες προκαλεί 

• Πρόβλημα προσοχής
• Πρόβλημα υπερκινητικότητας
• Αυξάνουν την επιθετικότητα
• Τα παιδιά δεν μαθαίνουν να μιλάνε βλέποντας τηλεόραση-αδύναμες λεκτικές δεξιότητες
• Ο χρόνος μπροστά στην τηλεόραση θέτει μια σημαντική απειλή στον ύπνο-έκκριση μελατονίνης
• Η τηλεόραση στο υπόβαθρο μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα συγκέντρωσης και επικοινωνίας ενός παιδιού.
• Η ηλεκτρονική διασκέδαση μπορεί να εξαλείψει το δημιουργικό παιχνίδι-περιέργεια και φαντασία
• Τα παιχνίδια μέσω της τεχνολογίας αποτυγχάνουν να βοηθήσουν την προσαρμογή στην έννοια της απώλειας και της έλλειψης
• Δεν προάγουν τη συνεργασία μεταξύ των παιδιών
• Δεν προάγουν τις ουσιαστικές σχέσεις 
• Ιδιαίτερα για ηλικίες κάτω από 8-10 ετών, η συνεχής χρήση οθόνης είναι επιζήμια στην κοινωνική ζωή τους 
• Αν υπάρχουν συμπτώματα και τα αφήσουμε μέχρι την ενηλικίωση, θα νιώθουν βαρεμάρα και θα επιζητούν επιβεβαίωση μόνο από τις οθόνες.

Για αυτό είναι σημαντικό να μάθουμε ποιες είναι οι κατάλληλες ηλικίες για έκθεση στις οθόνες αλλά και να προειδοποιήσουμε τα παιδιά ανάλογα την ηλικία για τους κινδύνους που έχει η έκθεση στις οθόνες. Πέρα από τις αναπτυξιακές ανησυχίες που υπάρχουν, η έκθεση στις οθόνες εμπεριέχει και κινδύνους ως προς το περιεχόμενο που μπορεί να εκτεθεί το παιδί, π.χ. να μην είναι κατάλληλο για την ηλικία του, όπως και η προσέγγιση των παιδιών μέσω κοινωνικών δικτύων από αγνώστους. Ένας ακόμα σημαντικός κίνδυνος είναι ο εθισμός στις οθόνες.

Είναι η επαφή με τις οθόνες εθιστική;

Όλες οι τεχνολογικές συσκευές είναι σχεδιασμένες για να είναι ελκυστικές. Η χρήση τους εμπεριέχει επαναλαμβανόμενα συμπεριφορικά μοτίβα, γεγονός που δημιουργεί ένα είδος εξάρτησης ακόμα και σε εμάς τους ενήλικες, πόσο μάλλον στα παιδιά που δεν έχει αναπτυχθεί το ίδιο ο εγκέφαλός τους.

Αναγνωρίζοντας τα σημάδια υπερβολικής χρήσης οθόνης

Σημάδια που χρειάζεται να προσέξουμε στα παιδιά, για να δούμε αν υπάρχει εθισμός:

1. Το παιδί εμφανίζεται πιο χαρούμενο όταν βρίσκεται στις οθόνες, από ότι εκτός οθονών.
2. Το παιδί φαίνεται πιο επιτυχημένο όταν βρίσκεται στις οθόνες, από ότι εκτός οθονών.
3. Το παιδί σας όταν χρειάζεται να κλείσει τις οθόνες δυσφορεί, θυμώνει και έχει ένταση.
4. Το παιδί παρουσιάζει έντονο άγχος.
5. Το παιδί σας περνάει πολλές ώρες στην οθόνη και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή σε παιχνίδια.
6. Το παιδί αναζητά συνεχώς αναγνώριση από τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης.

Τα παραπάνω σημάδια είναι σημαντικό να τα αναγνωρίσουμε και να προβούμε σε ενέργειες για να βοηθήσουμε το παιδί να αποσυνδεθεί σταδιακά από τον εθισμό στις οθόνες. Να ανοίξουμε έναν δίαυλο επικοινωνίας με το παιδί και να ενδυναμώσουμε τη σχέση μας μαζί του ή ακόμα και αν χρειάζεται να ζητήσουμε βοήθεια από κάποιον ειδικό.

Για να αποφύγουμε να φτάσουμε στο σημείο αυτό του εθισμού χρειάζεται να δώσουμε βάση στην πρόληψη . Να τα βοηθήσουμε από μικρά, να δημιουργήσουν μια υγιή σχέση με την τεχνολογία.

Πρακτικές συμβουλές για τον καθορισμό ορίων

Η αλληλεπίδραση με τις οθόνες είναι εθιστική, ακόμα και για εμάς τους ενήλικές, πόσο μάλλον για τα παιδιά. Για να μπορέσουμε λοιπόν να βοηθήσουμε τα παιδιά θα πρέπει να θέσουμε σαφή όρια, ανάλογα την ηλικία του παιδιού. Για να μπορέσουμε να θέσουμε όρια χρειάζεται πρώτα από όλα να ενημερωθούμε, για το πότε ξεκινάμε να εκθέτουμε τα παιδιά σε οθόνες.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Αμερικανικής Παιδιατρικής Εταιρείας, τα παιδιά καταναλώνουν κατά μέσο όρο 7-8 ώρες ημερησίως μπροστά σε μια οθόνη. Οι συστάσεις της Αμερικανικής παιδιατρικής Ακαδημίας:

• Για παιδιά κάτω των 18 μηνών, να αποφεύγεται η χρήση οθόνης εκτός από τη συνομιλία μέσω βίντεο.
• Οι γονείς παιδιών ηλικίας 18 έως 24 μηνών καλό είναι -αν εκθέτουν τα παιδιά σε οθόνες- να επιλέγουν μικρά χρονικά προγράμματα με κατάλληλο περιεχόμενο και να το παρακολουθούν μαζί με τα παιδιά για να τα βοηθήσουν να καταλάβουν τι βλέπουν και να το εφαρμόσουν στον κόσμο γύρω τους.
• Για παιδιά ηλικίας 2 έως 5 ετών, περιορίστε τη χρήση οθόνης σε 1 ώρα ημερησίως με προγράμματα κατάλληλου περιεχομένου.
• Για παιδιά ηλικίας 6 ετών και άνω, θέστε σταθερά όρια στον χρόνο που χρήσης των μέσων και τους τύπους μέσων και βεβαιωθείτε ότι τα μέσα δεν λαμβάνουν τη θέση του επαρκούς ύπνου, της σωματικής δραστηριότητας και άλλων απαραίτητων για την υγεία συμπεριφορών.

Όταν θέτουμε τα όρια στην έκθεση οθονών είναι σημαντικό να είμαστε σταθεροί σε αυτά. Καθώς τα παιδιά δυσκολεύονται να αποσυνδεθούν από την οθόνη, χρειάζεται εμείς πριν την κλείσουμε, να έρθουμε σε επαφή μαζί τους, να συνδεθούμε, να ενδιαφερθούμε για αυτό που βλέπουν και να το συζητήσουμε πριν πατήσουμε το «κουμπί».

• Δημιουργήστε μαζί ένα πρόγραμμα, μια ρουτίνα στο πόσο μπορεί να εκτίθεται στις οθόνες. 
• Συμφωνήστε μαζί με το παιδί να γίνονται πρώτα οι δραστηριότητες και μετά οι οθόνες. 
• Προτιμήστε να μην υπάρχουν οθόνες στα παιδικά δωμάτια. 
• Μην χρησιμοποιείτε τις οθόνες σαν μέσο επιβράβευσης ή τιμωρίας.
• Θέστε συγκεκριμένους χρόνους για την έκθεση στις οθόνες, ανάλογα το μέσο.

• Μην χρησιμοποιείτε οθόνες στη διάρκεια των γευμάτων
• Ορίστε χρόνο χωρίς ηλεκτρονικές συσκευές και διαλέξτε δημιουργικά παιχνίδια με τα παιδιά, αξιοποιήστε το μιμητικό στάδιο των παιδιών και εντάξτε τα στις καθημερινές δουλειές
• Ενθαρρύνετε την επαφή με τη φύση

Στρατηγικές για υγιή χρόνο στην οθόνη

Η χρήση των οθονών, αν γίνεται στην κατάλληλη ηλικία, με συγκεκριμένα όρια και εστιάζοντας σε συγκεκριμένο περιεχόμενο, όπως εκπαιδευτικά προγράμματα ή παιδικά κατάλληλα για κάθε ηλικία, μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν δεξιότητες και να εμπλουτίσουν την μάθησή τους. Η επαφή με τις οθόνες θα μπορούσε να είναι μια στιγμή που περνάμε χρόνο μαζί τους, που μπαίνουμε στον κόσμο τους. 

Η παρακολούθηση μαζί με τα παιδιά μας μπορεί να δώσει έναυσμα για συζητήσεις, για το τι παρακολουθούν, τι τους αρέσει, με ποιους τρόπους αλληλεπιδρούν. Για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να έχουν μια υγιή σχέση με τις οθόνες είναι σημαντικό:

• Να ενδυναμώνουμε τη σχέση μας με τα παιδιά μας
• Να περνάμε ποιοτικό χρόνο μαζί τους εκτός οθονών
• Να γίνουμε ενδεχομένως το πρότυπό τους, μέσω της δικής μας σχέσης με τις οθόνες
• Να εκθέτουμε τα παιδιά στις οθόνες, ανάλογα την ετοιμότητα κάθε παιδιού
• Να θέτουμε όρια ανάλογα την ηλικία

Αντιμετώπιση προκλήσεων και Αντίστασης

Η πραγματικότητα είναι ότι για τους γονείς, η επαφή με τις οθόνες και η θέσπιση ορίων είναι πολύ δύσκολη στην εποχή μας. Η απαγόρευση ή η απόλυτη ελευθερία στις οθόνες, δεν οδηγεί σε μια υγιή σχέση μαζί τους. Από την άλλη, οι συνθήκες και οι ρυθμοί της καθημερινότητας για τους γονείς, είναι συχνά τόσο έντονοι και πιεστικοί ,που οι οθόνες είναι μια λύση. 

Το νόημα δεν είναι να αποκλείσουμε τις οθόνες, αλλά να αποδεχτούμε ότι ζούμε σε αυτήν την εποχή, όπου η τεχνολογία κατέχει σημαντικό ρόλο στην ζωή μας και να αξιοποιήσουμε τα θετικά της. Να βρούμε μια ισορροπία στο πώς θα χτίσουμε μια ρουτίνα και θα θέσουμε όρια στα παιδιά για τις οθόνες και τέλος να αποδεχτούμε ότι κάποιες μέρες θα είναι πιο εύκολες και κάποιες πιο δύσκολες. 

Το χτίσιμο της επικοινωνίας με τα παιδιά μας είναι η βάση για να μπορούμε να τα βοηθήσουμε να αναπτύξουν μια υγιή σχέση με τις οθόνες. Στις μέρες μας, επειδή η πληροφορία μέσω της τεχνολογίας είναι πολύ μεγάλη και δεν θα μπορούμε πάντα να γνωρίζουμε που εκτίθενται τα παιδιά μας, δίνουμε προτεραιότητα στη σχέση μας για να μπορεί το παιδί μας να νιώθει ασφάλεια, να μοιραστεί τους προβληματισμούς του ή να ζητήσει τη βοήθειά μας.

Δείτε τα σχετικά σεμινάρια στις 13/02 και 15/02 με θέμα:
“ Όρια και Διαχείριση Οθονών στα Παιδιά – Πώς θα διαχειριστούμε τη χρήση οθονών και θα θέσουμε όρια, ανάλογα την ηλικία.”