Σύντομη αναφορά στη σχέση τροφής και συναισθημάτων.
H τροφή υπάρχει για να ικανοποιήσει την πείνα μας, αλλά το τι τελικά θα επιλέξουμε να βάλουμε στο στόμα μας έχει πολλές φιλοσοφικές, υποκειμενικές ή αντικειμενικές διαστάσεις, που καθορίζουν το τι, το πώς, το πού, το πότε και με ποιον θα φάμε. Τρώμε συναισθηματικά, όπως τρώμε και ασυνείδητα. Γιατί η διατροφική συμπεριφορά είναι μια «μηχανική» διαδικασία, γιατί ο χρόνος λιγοστός, γιατί η τροφή υπάρχει παντού, γιατί έχουν άλλα πράγματα προτεραιότητα και πολλά ακόμη γιατί …
Ο Roland Barthes αναφέρει χαρακτηριστικά πως «H τροφή: δεν είναι απλά βρώσιμα προϊόντα με θρεπτική αξία, αλλά αποτελεί ένα σύστημα επικοινωνίας, εικόνων, δράσεων, τεχνικών και συμπεριφορών, τοποθετημένα σε ένα πλαίσιο τελετουργικών εκδηλώσεων και ηθών, προσαρμοσμένα στον εκάστοτε πολιτισμό».
Γιατί σήμερα μιλάμε περισσότερο για “ενσυνείδητη διατροφή”.
Στην εποχή της ταχύτητας και της υπερπληροφόρισης, τα μη μεταδιδόμενα νοσήματα αποτελούν τις κυρίαρχες αιτίες θανάτου, η παχυσαρκία αποτελεί μια παγκόσμια πλέον επιδημία και οι ψυχικές διαταραχές με κυρίαρχες την κατάθλιψη και την αγχώδη διαταραχή αυξάνονται διαρκώς ιδιαίτερα στους νέους.
Η πρόκληση να σταματήσουμε να ζούμε στον «αυτόματο πιλότο» και να συναντήσουμε ξανά την ανθρώπινη φύση μας είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.
Κάπου εδώ έρχεται το mindfulness, μια φιλοσοφία ζωής με ιστορία 3000 ετών να μας θυμίσει πως είναι να είμαστε απλά στο παρόν, την κάθε στιγμή με πρόθεση και χωρίς επίκριση, «ανόθευτα».
Το mindfulness μας το σύστησε στον Δυτικό κόσμο στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 ο Jon Kabat Zinn εμπνευστής του προγράμματος MBSR (Μindfulness Based Stress Reduction) και έκτοτε τα αποτελέσματα αυτής της προσέγγισης έχει βρει πολλές εφαρμογές για την διαχείριση του χρόνιου πόνου, της υπέρτασης, της κατάθλιψης, της αυπνίας. Το mindfulness βρίσκει την εφαρμογή του και στην διατροφική συμπεριφορά.
Τι είναι το Mindful Eating;
Ορισμός και προέλευση (σχέση με την πρακτική mindfulness).
Τρώω ενσυνείδητα σημαίνει εστιάζω στην γευματική εμπειρία ολιστικά εστιάζοντας στα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά της τροφής – οσμή, χρώμα, υφή, γεύση – αλλά και στις σωματικές αισθήσεις, σκέψεις και συναισθήματα που υπάρχουν την δεδομένη στιγμή, με αποδοχή και χωρίς επίκριση.
Τα οφέλη
Σύνδεση με την ψυχολογία και την ψυχική υγεία/οφέλη
Τρώγοντας ενσυνείδητα οδηγούμαστε στην διατροφική ευτυχία – όπως την ορίζει ο Κωσταντίνος Ζερβός – : στην απόλαυση του φαγητού (pleasant life), που δημιουργεί θετικά συναισθήματα και προάγει την ευζωία (good life) και αποτελεί αυτή την διατροφική συμπεριφορά που υποστηρίζει επαρκώς, τις αξίες και τους στόχους μας (meaningful life).
Τρώμε αυτό που θέλουμε, όσο θέλουμε και είμαστε ευχαριστημένοι. Το mindful eating είναι η απάντηση στο diet culture που ορίζεται από το διατροφικό άγος, την ενοχή και τον περιορισμό.
Με την ενσυνειδητότητα στην διατροφή γινόμαστε leaders και όχι followers ενός διατροφικού προγράμματος. Η ποσότητα ορίζεται από τις σωματικές αισθήσεις (πείνας/κορεσμού) ενώ η ποιότητα της τροφής ορίζεται από μια στάση φροντίδας και καλοσύνης προς τον εαυτό.
Τρώγοντας ενσυνείδητα αυξάνεται η αυτοεκτίμηση μας, μειώνεται το άγχος και ευχαρίστηση αντικαθιστά την ενοχή, και στην διατροφή και εν γένει στην ζωή.
Τα οφέλη της ενσυνείδητης διατροφής
Τρώγοντας ενσυνείδητα:
- Σταματούν οι υπερφαγίες.
- Σταματά ο φαύλος κύκλος δίαιτας και επαναπρόσληψης βάρους.
- Παύει το φαγητό να αποτελεί πηγή ενοχών και τύψεων.
- Αποκαθίσταται η σχέση με την τροφή ως πηγή απόλαυσης και θρέψης.
- Περιορίζεται το φαγητό για συναισθηματικούς λόγους.
- Βελτιώνονται οι διατροφικές συνήθειες χωρίς κανόνες και περιορισμούς.
- Αυξάνεται το αίσθημα ηρεμίας και ευεξίας.
- Βελτιώνεται το σωματικό βάρος και η εικόνα σώματος.
- Περιορίζεται ο νοητικός «θόρυβος» από τις σκέψεις του φαγητού.
- Αυξάνεται η διατροφική απόλαυση.
- Αυξάνεται η αυτοσυμπόνια.
Τεχνικές και πρακτικές mindful eating
- Να τρως αργά και συνειδητά.
- Εστίαση στις αισθήσεις (γεύση, υφή, άρωμα).
- Παρατήρηση πείνας & κορεσμού.
- Δημιουργία ήρεμου περιβάλλοντος κατά το γεύμα.
Μπορούμε να «σπάσουμε» τον αυτόματο πιλότο και την μηχανική κατανάλωση τροφής ακολουθώντας 5 απλά βήματα:
- Απομακρύνοντας κάθε οθόνη από κοντά μας και κάθε διάσπαση. Κάνουμε χώρο στην εμπειρία μας.
- Κάνουμε μια μικρή παύση, κλείνουμε τα μάτια, πέρνουμε μερικές βαθιές ανάσες. Εστιάζουμε για λίγο στην αναπνοή μας και «ενεργοποιούμε» το εαυτό μας.
- Εστιάζουμε στην τροφή και παρατηρούμε την κάθε μας μπουκιά.
- Αφήνουμε κατω το πιρούνι σε κάθε μπουκιά και δοκιμάζουμε να φάμε με το αντίθετο χέρι από αυτό που συνηθίζουμε.
- Στο κλείσιμο του γεύματος εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας στην τροφή και στον ίδιο μας τον εαυτό.
Πώς να ξεκινήσεις την ενσυνείδητη διατροφή στην καθημερινότητα
Οι παρακάτω συστάσεις μπορούν να δημιουργήσουν το πλαίσιο για ένα πιο ενσυνείδητο τρόπο διατροφής:
-Να θέσουμε σταθερές ώρες γευμάτων: αυτο βοηθάει στην καλύτερη αναγνώριση των σωματικών ενδείξεων πείνας και κορεσμού.
-Φροντίζουμε να τρώμε καθιστοί και όχι στο «πόδι»…
-Εξασκούμε πρακτικές διαλογισμού για 10 λεπτά: ο διαλογισμός ανοίγει ένα μονοπάτι αυτογνωσίας.
-Θέτουμε την πρόθεση: τι ανάγκη εξυπηρετεί το γεύμα μας και πως θα θέλουμε να νιώθουμε μετά την ολοκλήρωση του.
-Φροντίζουμε να γνωρίζουμε την προέλευση της τροφής ή των πρώτων υλών: αυτό εξυπηρετεί την καλύτερη ποιότητα και μας βοηθά να αναπτύξουμε μια σχέση σεβασμού με την τροφή.
Συχνές παρανοήσεις για το Mindful Eating
Είναι συχνές οι παρανοήσεις για αυτή την νέα σχετικά προσέγγιση διατροφικής συμπεριφοράς. Η ενσυνείδητη διατροφή (ή εναλλακτικά γευματική επίγνωση) :
- Δεν είναι μέθοδος απώλειας βάρους. Στην ενσυνείδητη διατροφή ο στόχος είναι η αλλαγή της σχέσης με την τροφή και το σώμα, σε μία σχέση φροντίδας και θρέψης
- Δεν ακολουθεί διατροφικούς κανόνες και συστάσεις. Η ενσυνείδητη διατροφή μας καλεί να γίνουμε οι διατροφολόγοι του εαυτού μας και να συνδυάσουμε τις διατροφικές γνώσεις και τις ανάγκες μας με τρόπο έξυπνο, λειτουργικό, φροντιστικό και βιώσιμο.
- Δεν υποστηρίζει λίστα τροφών: καλές-κακές (υγιεινές/ανθυγιεινές). Παρόλα αυτά η ελευθερία, η απενοχοποιήση και η «ανόθευτη» πρόθεση αυτοφροντίδας δημιουργούν τις προϋποθέσεις για επιλογή θρεπτικών τροφών.
- Δεν απαιτεί κάτι ιδιαίτερο περά από την εφαρμογή κάποιων απλών πρακτικών διαλογισμού ενσυνειδητότητας (mindfulness) με εστίαση στις σωστικές αισθήσεις (πείνα-κορεσμό) και αυτές που συνδέονται με την ίδια την τροφή (μυρωδιά, χρώμα, υφή κ.α.).
Η ενσυνείδητη διατροφή σπάει τα διατροφικά στερεότυπα και αποτελεί εκείνη την προσέγγιση στην διατροφική συμπεριφορά που προάγει την υγεία ολιστικά τόσο για το άτομο όσο και κοινωνία. Η προέλευση, η εντοπιότητα, ο τρόπος καλλιέργειας της τροφής, ο σεβασμός στις παραδόσεις στις παρασκευές και στις συνταγές εμπεριέχονται στο πλαίσιο του mindful eating.
Σε ένα κόσμο που ζητά συνεχώς να πράττουμε (doing mode), η ενσυνειδητότητα μας διδάσκει το να είμαστε σε επαφή και σύνδεση με τον εαυτό μας (being mode), στην στιγμή με αποδοχή. Αυτή είναι και η αφετηρία για κάθε αλλαγή που επιζητούμε.
Στην roē προτείνουμε ένα ταξίδι αυτογνωσίας με άξονα το πιάτο μας και με πλοηγό την ενσυνειδότητα.
Την επόμενη φορά που θα θες να φας κάτι φέρτε την προσοχή στην τροφή και στον εαυτό σας και στο στομάχι σας. Πάρε λίγα λεπτά και απολαύστε την κάθε σας μπουκιά… Δώστε χρόνο στον εαυτό σας και κατανοήστε την σχέση σας με την τροφή.
Στη roē δεν εστιάζουμε μονοδιάστατα στην βελτίωση της σωματικής εικόνας, αλλά στην τροποποίηση της διατροφικής μας συμπεριφοράς με τρόπο βιώσιμο και λειτουργικό. Στην roē η διατροφή δεν είναι ένα ακόμη πρόγραμμα, αλλά σχέση με το σώμα και την ίδια την τροφή. Στην roē η απόλαυση και ισορροπία είναι το ζητούμενο, που οδηγούν με την σειρά τους στην διατροφική ευτυχία.
Βιβλιογραφία
Kristeller, J. L., & Jordan, K. D. (2018). Mindful eating: Connecting
with the wise self, the spiritual self. Frontiers in Psychology, 9. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.01271
Mantzios, M. (2020). (Re)defining mindful eating into mindful eating behaviour to advance scientific enquiry. Nutrition and Health, 27(4), 367–371. https://doi.org/10.1177/0260106020984091
Zervos, K., Koletsi, M., Mantzios, M., Skopeliti, N., Tsitsas, G., & Naska, A. (2022). An eight-week mindful eating program applied in a Mediterranean population with overweight or obesity: The eatt intervention study. Psychological Reports, 125(2), 1011–1040. https://doi.org/10.1177/0033294120988104
